پايگاه اطلاع رساني افغانستان

اهل سنت و جماعت گويند مسلم است كه همه چيز با اراده خداوند است، اما انسان نيز با اراده و اجازه خدا داراي نوعي اختيار است. رفتار اسب در زير سوار هم در اختيار سوار است و هم به اختيار اسب. و اگر انسان گرفتار در جبر بود، ديگر آفرينش انسان عبث بود و آدمي در اعمال خود معذور بود. و خداوند مي‌فرمايد: «آيا گمان برده‌ايد كه شما را بيهوده آفريده‌ام؟». [المؤمنون: 115].

فرقه 2- قدريه:

قدريه گويند انسان اختيار تام دارد و هر كاري مي‌تواند انجام دهد. يعني در حيطه‌اي از امور انسان، خدا دخالت ندارد. اگر اينطور نيست انسان گرفتار عمل خود نمي‌شود و در برابر آن پاسخگو نخواهد بود. خداوند مي‌گويد: «هر كس در برابر كارهايي كه كرده پاسخگو و گروگان است». [المدثر: 38]. اهل سنت و جماعت گويند در دنيا نه جبر كامل وجود دارد و نه آزادي كامل. انسان مطلقاً مجبور نيست و مطلقاً هم آزاد نيست بلكه در محدودهاي آزاد است و در محدودهاي مجبور در محدوده‌اي كه آزاد است، اين آزادي زير نظر خدا قرار دارد. و مثلاً گاهي خداوند براي جلوگيري از معصيت مؤمن او را ياري كرده و مانع از وسوسه و انجام گناه توسط او مي‌شود. و بدين ترتيب است كه هرگاه خداوند اراده كند بر آزادي آنان اثر مي‌گذارد.

فرقه 3- سوفسطائيه:

سوفسطائيه گويند، در عالم واقع هيچ چيز وجود ندارد و هرچه وجود دارد سايه و تمثيلي از واقعيت است وتمام هستي و مرگ و زندگي و قيامت و دوزخ و بهشت و كفر و سلام و...، نمادي از واقعيت هستند و چيزي جزء خيال و رويا وجود ندارد.

اهل سنت و جماعت گويند بحث و جدل با اين گروه هيچ فايده‌اي ندارد، ولي اگر آنها را در زندان بيندازي و به آنها آب و نان ندهيم و بگوييم كه هرچه مي‌كشيد واقعيت ندارد بلكه خواب و خيال است، زبان به اعتراف مي‌گشايند.

فرقه4- وجوديه:

وجوديه گويند هرچه هست خداست، و علم و جهل انسان و حيوانات و جهان و اسلام و قيامت و...، همه كل و صورتي از خدوند است.

و باز مي‌گويند:

اهل سنت و جماعت، حاشا بر اينكه خدا هم خالق بشد هم مخلوق و هم رازق باشد هم مرزوق و هم عابد و هم معبود. خداوند بالاتر از اينست كه بخواهيم او را با حيوانات و اشياء مشابهت دهيم. «تمام كسانيكه در آسمان و زمينند، بنده و مخلوق خداوند مهربان هستند». [مريم: 93].

فرقه5- معطليه:

معطليه گويند، عالم از زماني كه بوده، همينطور بوده، و همينطور هست و همينطور خواهد بود و خداوند نه در آن تغيير ايجاد كرده و نه تغيير شكل خواهد كرد و انسان نبايد نگران دنيا و سرنوشت در آن باشد.

اهل سنت و جماعت گويند امكان ندارد جهان و هستي بدون مدبّر و اداره كننده باشد و اگر چيزي وجود دارد خداوند آن را آفريده و بنابي باني محال است. و ازلي بودن و ابدي بودن تنها مختص خداست.

فرقه 6- سابقيه:

سابقيه گويند انسان‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند، دسته اولي از روز اول خوشبخت بوده و هيچ گناهي آنها را از سعادت دنيوي و اخروي دور نمي‌كند و گروهي ديگر ذاتاً بدبخت هستند و هر كار نيكي براي نجاتشان بي‌فايده است.

اهل سنت و جماعت گويند اعمال و فعل انسان است كه جايگاه او را در دنیا و آخرت تعيين مي‌كند و اينگونه نيست كه انساني را بدون دليل محكوم كرده يا پاداش دهند. «گفتار پاكيزه به‌سوي خدا اوج مي‌گيرد و خدا كردار پنديده را ارج مي‌نهد. و كساني كه نقشه‌هاي سوء مي‌كشند و ني رنگ بكار مي‌گيرند، عذاب سختي دارند». [فاطر: 10].

فرقه 7- علي عرشيه:

علي عرشيه گويند، عرش اعلا قبله دعاست. انسان براي دعا دست‌هايش را بسوي بالا و آسمان مي‌برد و همان‌گونه با خداي خود صحبت مي‌كند. پس خدا در عرش قرار دارد و از آنجا بر اعمال بندگان خود ناظر است. «خداوند مهرباني است كه بر عرش هستي قرار دارد». [طه: 5]. اهل سنت و جماعت گويند خدا جسم نيست و خداوند نمي‌گويد، «اللّه» بر عرش قرار دارد، بلكه مي‌گويد «الرحمن» بر عرش قرار دارد. يعني خداوند مي‌خواهد توجه دعا كننده را به مهر خويش جلب كند.

فرقه 8- حلويه:

حلويه گويند تنها راه نزديك شدن به خدا راه دل است و اگر دل به عشق خدا راضي شود، ديگر انسان از هرگونه خطا و گناهي مبرا خواهد شد و انسان مي‌تواند معجزات پيامبران را انجام دهد، زيرا آنها اين معجزات را بدين خاطر انجام مي‌دادند، خدا در دل آنها نفوذ داشت و از راه دل مي‌توان خدا را كامل شناخت.

اهل سنت و جماعت گويند در ست است در آيينه صاف عكس آدمي بخوبي مي‌افتد و اگر آيينه صاف نباشد، عكس مات خواهد بود، ولي خدا بزرگ‌تر از آن است كه بتوان در دل گنجانيد و شناخت و اگر عكس آفتاب در حوض بيافتد هيچ عاقلي نگويد آفتاب همين است و بس.

فرقه 9- فشاريه:

فشاريه گويند پدر و مادر همه ما آدم و حواست پس سهم همه از مال دنيا بايد برابر باشد، و زنان و مردان برادر و خواهر يكديگرند و هيچ تفاوتي بين آنها وجود ندارد و همه شرايط يكسان است. اهل سنت و جماعت گويند قرن‌ها از اين حادثه دور شد و نسل‌هاي مخ: امت ميانه رو